Olie speelt de dag van vandaag nog steeds een grote rol in de globale economie. Doordat olie gebruikt wordt in brandstoffen blijft olie onmisbaar in de moderne economie en blijft de vraag zeer groot. Ruwe olie is op zichzelf niet echt bruikbaar, die moet eerst verwerkt worden in een raffinaderij die er benzine, diesel, kerosine etc van maakt. Maar hoe worden die prijzen exact bepaald en waarom gaan die prijzen omhoog en omlaag ipv constant te blijven? Dit komt doordat olie een 'grondstof' is, een product dat steeds in het algemeen hetzelfde is, onafhankelijk van wie het produceert. Andere voorbeelden van grondstoffen zijn bijvoorbeeld goud en koper. Er zijn vier factoren die invloed hebben op de olieprijs: vraag, aanbod, speculatie op de financiële markten en overheidspolitiek.
Invloed van vraag en aanbod op de olieprijs
Prijzen van grondstoffen zijn altijd in flux, omdat ze afhangen van globale vraag en aanbod. Neem bijvoorbeeld dat er een olie raffinaderij ontploft en er daardoor een voorraad ruwe olie verloren gaat dan zal de prijs van olie stijgen. Basis economie leert ons dat wanneer er een hoog aanbod is van olie dat de vraag lager zal zijn en dat de olieprijs lager zal zijn. En omgekeerd, wanneer het aanbod laag is zullen de vraag en de olieprijs hoger zijn. De prijs van olie wordt echter door nog zeer veel andere factoren beïnvloed.
De olieprijs op de financiële markten
Oliehandel op de financiële markten heeft een zeer grote invloed op de olieprijs. Investeerders speculeren op de olieprijs in de toekomst, in essentie gokken ze wat olie zal kosten op een later tijdstip. Dit zorgt er dan weer voor dat anderen beïnvloed worden over wat zij denken over de olieprijs op dat later tijdstip. Het heeft ook invloed op hoeveel olie de oliebedrijven los zullen laten op de markt.
Er bestaan verschillende soorten ruwe olie: Brent ruwe olie, WTI ruw olie, Dubai ruwe olie, etc. Iedere soort olie verschilt in samenstelling en hoe moeilijk ze te verfijnen zijn. Om dingen eenvoudiger te maken wordt Brent meestal als de standaard olie gebruikt en worden de prijzen van de andere olien relatief bepaald ten opzicht van de Brent olieprijs. De meeste internationale handel in olie gebeurd op Brent ruwe olie.
De verschillende soorten olie worden verhandeld op een speciale markt, de 'termijnmarkt'. In de VS bijvoorbeeld gebeurd dit op de NYMEX, op andere plaatsen gebeurd dit op de ICE. Hier komen de kopers en verkopers samen om hun orders voor een bepaalde dag in de toekomst vast te leggen. Dit kan bijvoorbeeld een oliebedrijf zijn, zoals Exxon, die een grote voorraad ruwe olie wil verkopen aan een raffinaderij, zoals bvb Valdez refinery.
De kopers en verkopers hebben elk een prijs in gedachten, afhankelijk van hun noden. Vraag en aanbod hebben op dit moment veel invloed.
De handelaars op de termijn markt speculeren collectief op de totale vraag en aanbod in de toekomst. Wat kan er zoal invloed hebben op deze speculaties?
- Nieuwsberichten over het aanbod. Stel dat de VS aankondigt hun oliereserves aan te boren dan zullen de handelaars onmiddellijk hierop reageren door hun voorraad te verkopen. De prijs zal immers dalen doordat het aanbod verhoogt. De prijs zal dan blijven dalen totdat bepaalde andere spelers, bvb vliegtuigmaatschappijen, olie zullen kopen aan voor hen goede prijzen.
- Veranderingen in het gedrag van de consument: Stel dat er een nieuwsbericht komt over het rijgedrag van de Europeanen dat zegt dat iedereen steeds vaker met de auto rijdt dit jaar. Dit impliceert onmiddellijk een grotere vraag naar olie.
- Oorlogen en terroristische activiteiten waarbij olieproducerende landen, al dan niet rechtstreeks, betrokken zijn. Dit kan paniek veroorzaken bij de kopers, die dan afwillen van hun olievoorraad.
- Alternatieve bronnen van energie. Deze aankondigingen hebben momenteel nog weinig invloed, maar naarmate er meer alternatieve energie wordt gebruikt kan de invloed van deze berichten stijgen. Hoe meer alternatieve energie er gebruikt wordt, hoe minder er ruwe olie nodig is.
- Economische groei: berichten over meer economische groei, bvb in Azie, impliceren dat die bepaalde landen meer olie nodig zullen hebben voor hun industrie.
Overheidspolitiek en olieprijzen
Groepen zoals de OPEC houden bij hoeveel olie ze exporteren en kunnen meer of minder olie exporteren zoals hun dat het beste uitkomt. Politieke situaties kunnen hier een grote rol in spelen. Een mooi voorbeeld hiervan was de gas crisis in 1973 toen de OPEC een embargo op olie invoerde. Zes dagen nadat Syrië en Egypte een militaire verrassingsaanval lanceerden tegen Israel bevoorrade de VS Israel met wapens. De OPEC steunde Syrië en Egypte en wou de VS straffen door geen olie meer te exporteren naar de VS. Tegen het einde van het embargo, in Maart 1974 was de olieprijs per vat gestegen van 3 dollar per vat tot 12 dollar per vat.